Over Vikings en vier ouders

Het zijn nooit onze vrienden geweest, die Vikings. Jaren geleden plunderden ze, en moordden, verkrachtten vrouw en zoogden kind. Ze zaaiden Europees terreur met swingende knuppels en houwende zwaarden. En met vlechtjes.
Vandaag gebruiken ze een overactieve vulkaan om ouders en schoonouders op te sluiten in de weidse vlakten van Mpongwe.

Deze tekst had een ode moeten worden. Ik had de lof willen bezingen van vier ouders die met onbevangen hart afreisden naar een onherbergzaam, donker land, op zoek naar kind en gezin. Een loflíed zou het geworden zijn, vol kronkelende woordrijen en vrolijke spielereien. Ik wilde beschrijven hoe ze Mpongwe betraden, met Engelse rozenhoeden (Mieke) of ridicule matrozenmutsen (mijn vader).
We waren nerveus geweest, Sofie en ik, zo had ik eerlijk willen bekennen. Zouden ze Mpongwe wel mooi vinden? Zou het hier niet te veel stinken? Zouden wij niet te veel stinken? Zou het klikken met Mister Kalima? Met Fridah? Met Prince? Holmes? Chanda? Ted? Lune? Precious? Wat als ze thuis zouden komen en op de onvermijdelijke vraag van vrienden hoe het was geweest, zouden antwoorden: “Bwah”?

De eeuwige drang naar goedkeuring van het ouderlijk gezag, zeg maar.

Mijn eerste moment van gerustgesteld zuchten kwam er in onze nieuwe Isuzu-wagen, liefdevol bebijnaamd als “the beast”, op weg van Lusaka naar Mpongwe, toen Luc dolenthousiast uitriep: “Kijk Mieke, een ossenkar!”. Hij weet het niet, maar die vier woorden deden eensklaps een loden last van mijn schouders vallen. “Kijk Mieke, een ossenkar!”. En dan dat wijzend vingertje erbij.
Ik wist dat er nog ossenkarren zaten aan te komen, en kinderen, en huttendorpen, en kleurrijke vogels. En dus veranderde mijn angstzweet terstond in een hunkerend verlangen naar de dagen die nog zouden komen.

Het genot zou uit mijn woorden spreken, vermoedde ik, als ik zou beschrijven hoe ze grootogig naar de dingen keken die voor ons al zo gewoon geworden waren. En hoe ze die dingen op die manier voor ons vernieuwden. De schreeuwerige markt en de stille nachten, de vrolijke vrouwen en de schattige kinderen, de rupsen, de nshima, de insecten, de geur. Het lied dat is Mpongwe.

Ik zou mijn ode aan hún hebben opgedragen, omdat meligheid in odes nu eenmaal mag. (Want als meligheid in odes al niet meer zou mogen, dan zou het nooit meer mogen, en wat zou de wereld zijn zonder meligheid? Een dwaas en harteloos hol, dat zou het zijn)
Mijn ode zou dus voor hen zijn. Voor de krop in mijn moeders keel in Swiiti village, voor Miekes gezwaai naar al wat kind is, voor Lucs verwondering voor al wat nieuw is, voor mijn vaders liefde voor de oude man en zijn pompoenen.

Voor het feit dat ze hier waren, zou ik er schijnbaar overbodig aan toevoegen. Want dat was een zaligheid. Om 's ochtends op te staan en onder de hevig verzakte insaka twee vaders naast elkaar beurtelings van sigaret en koffie te zien nippen. Om die vier ouders ook steeds weer onverwacht te zien opgaan in het dagelijkse theater van de markt van Mpongwe, helemaal niet plompverloren, maar alsof ze daar al altijd hadden gestaan.

Het is moeilijk uit te leggen, maar het is bijzonder bizar twee werelden die zo ver uit mekaar lijken te liggen, zo moeiteloos ineen te zien smelten.

En dan had ik willen afsluiten met een aantal anekdotes, zoals Mieke en haar blinde typlessen aan Chanda. Luc en zijn stamcafé Lusambo Investments, waar ratten over de muren kruipen, en mieren over de boter. Mijn vader die in volle vergadering zijn tong uitsteekt naar Fridah, en Fridah die daar heel hartelijk om moet lachen. Of mijn moeder, die als enige het lef heeft om voor een volle kerk de stilte te doorbreken met een speech, maar al na drie woorden onderbroken wordt.
“I am glad”.
Meer was haar niet gegund. Maar de anderen zeiden nog minder.

Niet té veel anekdotes, uiteraard, want mijn vader had er al verteld, en hij deed dat goed. En ik wilde de bondigheid laten spreken. De eenvoud van “gewoon even tussendoor”, of “pssst, het was fijn”

Zoiets dus.

Dat was het plan, en het was een goed plan. Maar die onuitspreekbare vulkaan besliste er anders over. Want odes schrijf je over de mensen die er niet meer zijn, en terwijl ik dit schrijf roken de vaders hun laatste sigaretje, terwijl de moeders genieten van een Zambiaanse nacht.

Soit, laat het dan zo zijn dat mijn ouders op dit moment achter mij onder een bizarre sterrenhemel zitten te keuvelen. Laat het dan volgens de regels van de kunst te vroeg zijn voor een eerbetoon. Dít is mijn ode, mijn woordje van dank. Ik vind dat het kan.

(en dan durf ik er fluisterend aan toe te voegen: dank u Vikings)